Ekonominin yumuşak karnı cari açığın en önemli ayaklarından petrol konusunda yeni düzenlemelere gidiliyor. En önemli değişikliklerin başında arama çalışmaları çerçevesinde Türkiye'nin 2 parçaya ayrılması geliyor. Mevcut kanuna göre Türkiye arazisi, 18 petrol bölgesine ayrılmıştı. Yeni Kanuna göre yatırım süresi ve çalışma koşulları dikkate alınarak, Türkiye; kara ve deniz olmak üzere 2 petrol bölgesine ayrıldı. Denizler de kendi içinde kıyı çizgisi esas alınarak kendi içinde; ikili anlaşmalar ve Uluslararası Deniz Hukuku uygulamalarına göre belirlenmiş 'münhasır ekonomik bölge'leri de kapsayacak şekilde karasuları içi ve karasuları dışı olarak iki bölgeye ayrıldı.
Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu' nda kabul edilen Türk Petrol Kanunu tasarısı önemli yenilikleri getiriyor. Tasarı, Türkiye'deki petrol kaynaklarının, devletinin hüküm ve tasarrufu altında olduğunu öngörürken, ülke petrol kaynaklarının milli menfaatlere uygun olarak hızlı, sürekli ve etkili bir şekilde aranmasını, geliştirilmesini ve üretilmesini sağlamayı amaçlıyor.
"PETROL ÇALIŞMALARI İLE İLGİLİ DATALAR OLUŞTURULACAK"
Yeni düzenlemede dikkat çeken bir değişiklik de 'Araştırma İzni' üzerine. Mevcut Kanun'da arama veya işletme ruhsatı edinmeksizin bir sismik araştırma şirketinin veri toplamasına ilişkin düzenleme yoktu. Yeni Kanunda ise ruhsatlı ve ruhsatsız alanlarda arama sondajları hariç jeolojik ve jeofizik data toplanması için verilecek araştırma izni kapsamında yapılan araştırmalar sonucu elde edilen veriler, 8 yıl süreyle araştırıcıların kendisi tarafından bedeli karşılığı verilecek. Bir alanda araştırma izni verilmiş olması, bu alanda arama ruhsatı veya başka firmalara da araştırma izni verilmesine engel teşkil etmeyecek. Çalışmaların akabinde araştırıcılar tarafından PİGM'e bedelsiz olarak verilecek datalar 8. yılın sonunda bütün kullanıcılara açılacak.
Bu araştırma izni kapsamında, kara ve deniz bölgelerimizdeki ruhsatlı ve ruhsatsız alanların ihtiva ettiği petrol potansiyeline ilişkin veriler; işin uzmanı kuruluşlar tarafından yapılacak. Detaylı jeolojik ve jeofizik etütler ile çalışılarak elde edilecek verilerin gerek ruhsat sahibine ve gerekse yeni arama ruhsatı alacaklara hazır bir şekilde, bedeli karşılığında sunulacak. Ruhsatlı alanlarda verilecek araştırma izinleri kapsamındaki çalışma, ruhsat sahibinin yaptığı ve yapacağı çalışmaları engellemeyecek.
ARAMA RUHSATININ KAPSADIĞI ALAN KÜÇÜLTÜLDÜ
'Arama ruhsatı büyüklüğü', 'ruhsat uzatım şartları ve süreleri' konusunda da düzenlemeye gidildi. Mevcut kanuna göre her bir arama ruhsatının kapsadığı alan; karalarda ve karasuları içinde azami 50 bin hektar iken, karasuları dışında konumuna göre 4 ile 7 milyon hektar arasında değişmekteydi. Yeni kanuna göre, Arama ruhsatları büyüklüğü karada ve denizde kanunda ölçeği belirlenmiş pafta esasına göre verilecek. Paftanın konumuna göre; karalarda ve karasuları içinde 14 ila 56 bin hektar, karasuları dışında 250 bin ila 1 milyon hektar arasında olabilecek.
Evrensel standartlara uygun uluslar arası kabul gören, coğrafi grid sistemini esas alan bir ruhsatlandırma sistemi benimsendi. Böylece, ruhsatların sınırları ve büyüklüğü; herkes tarafından kolayca ulaşılabilen, tarifi basit, standart üretimi olan pafta sistemi ile uyumlu hale getirilmesi hedeflendi. Bu amaçla, ruhsatlandırılacak alanların şekli ve konumu aynı kalacağından her bir ruhsatta kalan paftalar aynı zamanda ruhsat veri tabanını oluşturacak.
Üretim sahaları açık arttırmaya çıkarılacak
Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu' nda kabul edilen Türk Petrol Kanunu tasarısı ile işletme hakkı sona eren üterim sahaları açık arttırma ile yöntemi ile başka firmalara verilebilecek. Petrol üretiminden elde edilen devlet hissesi payı ise kuyu başı fiyatı yerine piyasa ve toptan satış fiyat üzerinden alınacak.
'İşletme Ruhsatı' ile ilgili yapılan düzenlemelerde açık artırma sistemi getirildi. Mevcut kanunda, üzerinde İşletme hakkı sona eren üretim sahaları, TPAO'nun bu sahayı istememesi halinde müzayedeye çıkarılıyordu. Yeni kanunda ise işletme hakkı sona eren üretim sahaları, bütün şirketlere rekabetçi bir ortam içerisinde açık artırma yöntemiyle verilebilecek. Ancak Kanun'un yayımı tarihinden önce TPAO'nun sahip olduğu mevcut üretim sahalarında üretim bitinceye kadar hakkının devam edeceğine ilişkin istisna getirildi. Ayrıca müzayedeye çıkarılan sahalarda, üretimin kesintisiz devamı ve hazinenin gelir kaybını önlemek için üretim sahasındaki tesis ve malzemenin mülkiyetinin yeni işletmeciye devredilmesi düzenlendi.
YATIRIM TUTARININ YÜZDE 1'İ TAAHHÜT OLARAK ALINACAK
Yeni düzenlemede deniz alanlarında verilecek ruhsatlarda taahhüt edilen yatırım tutarının yüzde 1'i teminat olarak alınacak. Petrol bulgusu tespit edilememiş, yeterli datanın olmadığı hiç aranmamış veya az aranmış alanlar ile geleneksel olmayan arama ve üretim yöntemlerinin uygulanacağı yerlerde teminat alınıp alınmaması, alınacak ise yüzde 2 oranı geçmeyecek. Teminat oranını da bakanlık belirleyecek.
KUYU BAŞI FİYATI YERİNE PİYASA VE TOPTAN SATIŞ FİYATI ESAS ALINACAK
Yeni kanun ile üretimden alınan devlet hissesi de düzenleniyor. Mevcut kanunda üretilen ham petrolde varilinden, doğalgazda ise m3'ünden; 1/8 (yüzde 12,5) oranında alınan devlet hissesinin hesaplanmasında kuyu başı fiyatı esas alınmakta idi. Yeni kanunda ise devlet hissesinin alınmasında, kuyu başı fiyatı yerine, hazine için daha avantajlı olan; ham petrolde piyasa fiyatı, doğalgazda ise toptan satış fiyatı esas alındı.
DÜŞÜK GRAVİTELİ HAM PETROLE TEŞVİK
Mevcut kanunda ağır petrolde üretim teşvik eden herhangi bir düzenleme yoktu. Yeni kanunda ise düşük graviteli ham petrolün üretiminde ve pazarlanmasındaki güçlükler dikkate alınarak; gravitesi 21,5 API'dan daha düşük olan ham petrolden her bir 0,1 API gravite farkı için 5 ABD Cent daha az devlet hissesi alınması öngörüldü. Bu rakamların 5 yılda bir belirlenmesinde Bakanlar Kurulu yetkili kılındı.
Mevcut kanunda yer altı doğal gaz depolaması konusunda düzenleme yoktu. Yeni kanunda ise doğalgaz üretilen uygun rezervuarların yer altı deposu olarak kullanılmasında, o sahadan üretim yapmakta olan üreticiye öncelik verildi.
VERGİ HÜKÜMLERİ DE YENİLENİYOR
Yeni düzenleme ile petrol hakkı sahiplerinden alınan vergiden indirime gidiliyor. Artık söz konusu vergi yüzde 55 yerine yüzde 40 alınacak. Mevcut kanunda petrol hakkı sahiplerinin kazançları üzerinden ödeyecekleri kurum ve gelir vergilerin toplamının yüzde 55'i geçemeyeceğine ilişkin hüküm bulunmaktaydı. Yeni kanuna göre ise petrol hakkı sahiplerinin safi kazançları üzerinden ödemekle yükümlü bulundukları vergiler ve hissedarları adına yapmaları gereken gelir vergileri kesintisi toplamı üst limiti yüzde 40 olarak belirlendi.
